Ο Ελληνισμός και ο Χριστιανισμός είναι εχθροί;

Του Άρη Ζεπάτου

(Περιοδικό "Τότε...", τ. 45, Νοεμ.-Δεκ. 1993)

Σήμερα, εποχή έντονων αναζητήσεων για το μέλλον του ελληνισμού, πολλοί ψάχνουν να βρουν τα αίτια της προβληματικής κατα­στάσεώς του. Ορισμένοι νόμισαν πως βρή­καν τον μεγάλο ένοχο. Λέγουν: "Ο Χριστια­νισμός είναι ο καταστροφέας του λαμπρού ελληνικού πολιτισμού, ο Χριστιανισμός εί­ναι το σκότος που κάλυψε το ελληνικό φως".

Ο Χριστιανισμός ρίζωσε όπου υπήρχε Ελληνικός πολιτισμός

Εμείς όμως θα ρωτήσουμε: Ποιοι δέχθη­καν τον Χριστιανισμό; Δεν υπάρχει δεύ­τερη γνώμη, ότι τον Χριστιανισμό τον εδέχθησαν οι Έλληνες και όσοι είχαν επηρεασθεί βαθειά από τον ελληνικό πολιτισμό. Από τους αρχαίους λαούς, οι οποίοι είχαν συγκροτήσει ισχυρούς πολιτισμούς πριν την εμφάνιση του Ιησού ΧΡΙΣΤΟΥ, μόνο οι Έλληνες και όσοι είχαν επηρεα­σθεί ισχυρά απ' αυτούς δέχθηκαν μαζικά τον Χριστιανισμό. Αυτοί και κανένας άλ­λος. Οι Εβραίοι παρ' ότι στα πλαίσια του έθνους τους εμφανίστηκε και έδρασε ο Ιη­σούς ΧΡΙΣΤΟΣ δεν ΤΟΝ εδέχθησαν. Οι Χριστιανοί ανάμεσα στους Εβραίους ήσαν πάντα μια μικρή ομάδα, η οποία την εποχή της Ιουδαϊκής επαναστάσεως του 70 μ.Χ. αποχωρίσθηκαν από τον κορμό του Εβραϊκού έθνους.

Η Εβραϊκή παράδοση αποδείχθηκε στην πράξη αντίθετη και εχθρική με τον Ιησού ΧΡΙΣΤΟ. Επίσης και οι Πέρσες δεν εδέ­χθησαν μαζικά τον Ιησού ΧΡΙΣΤΟ. Στην Περσία το Ευαγγέλιο του Ιησού ΧΡΙΣΤΟΥ κηρύχθηκε, όμως οι χριστιανοί ουδέποτε ήσαν κάτι περισσότερο από μια μικρή μειοψηφία. Στις Ινδίες είχαμε παρόμοια περίπτωση. Στις Ινδίες τον Χριστιανισμό κήρυξε ο Απόστολος Θωμάς. Η εκκλησία του Αποστόλου Θωμά είναι μία από τις αρ­χαιότερες εκκλησίες, όμως απέμεινε απο­μονωμένη μέχρι την εποχή μας, σχεδόν 2000 χρόνια, στις Ν.Δ. ακτές της Ινδίας. H κουλτούρα των Ινδιών φαίνεται να προβά­λει μια ιδιαίτερη αντίσταση στον Χριστια­νισμό. Το ίδιο παρατηρούμε σ' όλο τον χώρο της Άπω Ανατολής. Ο Χριστιανι­σμός σε διάφορες ευκαιρίες διδάσκεται αλλά πουθενά δεν ρίζωσε και δεν αναπτύ­χθηκε, όπως στο χώρο όπου είχε δεχθεί το ελληνικό πνεύμα. Μιλώντας γενικά μπο­ρούμε να πούμε, ότι οι ανατολικοί πολιτισμοί απεδείχθησαν σε μεγάλο βαθμό ασύμβατοι με τον Χριστιανισμό.

Ενώ αντίθετα, όπου έχουν διαδοθεί οι ελληνικές πολιτιστικές αξίες εκεί ο Χρι­στιανισμός ριζώνει και επικρατεί. Είναι ενδιαφέρον να επισημάνουμε ότι έχουμε ένα φαινόμενο χωρίς εξαιρέσεις. Όπου ο ελληνισμός διαδόθηκε και επηρέασε σο­βαρά τα πνεύματα, ο Χριστιανισμός ακο­λούθως επικράτησε. Τα σύνορα εξαπλώσεως του Χριστιανισμού συμπίπτουν ακριβώς με τα σύνορα εξαπλώσεως του ελληνισμού. Δεν υπήρξε περίπτωση λαού που δέχθηκε σοβαρή επίδραση του ελληνισμού και να μη δέχθηκε τον Ιησού ΧΡΙΣΤΟ στην συνέχεια. Όπως δεν υπήρξε περίπτωση λαού ανατολικού πολιτισμού που να δέχθηκε μαζικά τον Ιησού ΧΡΙΣΤΟ.

Φαίνεται πως υπάρχουν μέσα στον ελληνικό πολιτισμό κάποια στοιχεία που βοηθούν την αποδοχή του Ιησού ΧΡΙ­ΣΤΟΥ ενώ αντίθετα υπάρχουν κάποια στοιχεία στην ανατολική πολιτιστική παράδοση που είναι αντίθετα.

Μείναμε Έλληνες διότι είμαστε Χριστιανοί

Καθώς κινούμαστε στην επιφάνεια των ιστορικών φαινομένων διαπιστώνουμε κάτι ακόμα πολύ χαρακτηριστικό. Η πίστη στον Ιησού ΧΡΙΣΤΟ βοήθησε στις δύσκολες στιγμές της ιστορίας μας να κρατήσουμε την ελληνικότητά μας. Μείναμε Έλληνες γιατί κρατήσαμε την πίστη μας στον ΧΡΙΣΤΟ. Μπορεί να χάσαμε την γλώσσα μας στο Ερζερούμ ή την Καισάρεια, μπορεί να χάσαμε την ελληνική παιδεία μας, εφ' όσον όμως κρατήσαμε τον ΧΡΙΣΤΟ, η ελληνικότητα ήταν αυτονόητη και παρούσα. Αντιθέτως όσοι Έλληνες εγκατέλειψαν τον Ιησού ΧΡΙΣΤΟ, έστω κι αν διατήρησαν την ελληνική γλώσσα έχασαν την ελληνική τους συνείδηση. Το φαινόμενο αυτό το παρατηρούμε στους Τουρκοκρητικούς, στους Τουρκοκύπριους, στους Βαλάαδες της Κοζάνης, στην μερίδα των Ποντίων που εξισλαμίστηκαν. Αυτοί εγκατέλειψαν τον ΧΡΙΣΤΟ και διατήρησαν την ελληνοφωνία τους. Η ελληνοφωνία δεν βοήθησε καθόλου στην διατήρηση της ελληνικότητός τους.

Κι εδώ έχουμε ένα φαινόμενο με από­λυτη ισχύ. Εγκατάλειψη του Ιησού ΧΡΙ­ΣΤΟΥ με διατήρηση της ελληνοφωνίας συνοδεύεται πάντα από την απώλεια της ελληνικότητος. Ενώ αντιθέτως, η απώλεια της ελληνοφωνίας σε συνδυασμό με την πίστη στον ΧΡΙΣΤΟ συνοδεύεται πάντα με τη διατήρηση της ελληνικότητος. Αυτό υπαινίσσεται, ότι η πίστη στον ΧΡΙΣΤΟ εγκλείει μυστικά και το ελληνικό πολιτιστικό υπόβαθρο. Τέλος υπήρξε και μια κατηγορία λαών, οι οποίοι εδέχθησαν τον Χριστιανισμό ενώ ευρίσκοντο σε κάποιο στάδιο βαρβαρισμού. Μιλάμε για τα Γερ­μανικά και Σλαβικά φύλα, τους Σκανδιναβούς, τους Άγγλους τους Ιρλανδούς. Αυ­τοί οι λαοί, όλοι χωρίς εξαίρεση, σε κάποιο στάδιο της αναπτύξεώς τους ενδιαφέρθη­καν ζωηρά και προσέλαβαν τον ελληνικό πολιτισμό. Είναι ενδιαφέρον να επισημά­νουμε, ότι μόνο αυτοί οι λαοί ενδιαφέρθη­καν ζωηρά για τον ελληνικό πολιτισμό και όχι οι Αφγανοί, οι Ινδοί και οι Κινέζοι. Και αυτή η περίπτωση αποτελεί ισχυρή ένδειξη της αμοιβαιότητας Χριστιανισμού και ελληνισμού.

Διαπιστώσαμε .μέχρι τα τώρα, ότι ο ελ­ληνικός χώρος ήταν ιδεώδης για το χρι­στιανικό κήρυγμα, ότι η πίστις στον Ιησού ΧΡΙΣΤΟ προφύλαξε την ελληνικότητα και ότι βαρβαρικοί λαοί, οι οποίοι εδέχθησαν τον ΧΡΙΣΤΟ, εν συνεχεία εδέχθησαν και τον ελληνικό πολιτισμό. Αυτά είναι πολύ ισχυρές ενδείξεις για την ύπαρξη μιας βαθύτερης συγγένειας ανάμεσα στον ελληνι­σμό και τον χριστιανισμό. Όμως παρ' όλα αυτά κάποιοι ισχυρίζονται πως ο Χριστια­νισμός κατέστρεψε τον ελληνισμό.

Έλληνες άγιοι οικοδομούν την Εκκλησία του Χριστού

Στην πραγματικότητα ο ελληνισμός είχε συντριβεί πολιτικά πολύ πριν την εμφά­νιση του Ιησού ΧΡΙΣΤΟΥ. Όταν ο ΧΡΙ­ΣΤΟΣ κήρυξε το Ευαγγέλιο δεν υπήρχε Έλληνας, που να μην είχε υπαχθεί στην εξουσία της Ρώμης. Τους τελευταίους αιώνες πριν την εμφάνιση του Ιησού ΧΡΙ­ΣΤΟΥ και τους πρώτους μετά την εμφά­νισή ΤΟΥ, οι Έλληνες ασχολούντο με τον σχολιασμό και την κατάταξη των παλαιών έργων. Καινούργιες σημαντικές αναβάσεις και τομές σ' όλους τους τομείς της πνευμα­τικής ζωής δεν συντελούνταν πλέον. Εκεί που άλλοτε έρεε ένας μεγάλος ποταμός, μετά βίας υπήρχε ένα μικρό ρυάκι. Αυτό δεν έγινε εξ' αιτίας ενός εξωτερικού παρά­γοντα αλλά από εσωτερικούς λόγους. Οι βαθείς λόγοι της παρακμής του ελληνισμού βρίσκονται στην αντιφατική και δίβουλη λειτουργία της ελληνικής ψυχής και όχι σε κάτι εξωτερικό. Το να επισημά­νουμε τους λόγους της αυτοφθοράς του ελ­ληνισμού είναι προϋπόθεση για μια εθνική αναγέννηση, γιατί ό,τι ίσχυε παλιά ισχύει και σήμερα. Πάντως λογικά δεν είναι δυ­νατόν να συνδυάσουμε την παρακμή του ελληνισμού με τον Χριστιανισμό, γιατί η ελληνική παρακμή και το πνευματικό αδιέξοδο της ελληνικής ψυχής εμφανίζε­ται και εξελίσσεται αιώνες πριν την εμφά­νιση του Ιησού ΧΡΙΣΤΟΥ αγκαλιάζοντας όλες τις πλευρές του βίου και της ψυχής του Έλληνα.

Λοιπόν όταν ο Ιησούς ΧΡΙΣΤΟΣ εμφα­νίζεται, ο ελληνισμός βρίσκεται σε αδιέ­ξοδο και παρακμή η οποία διαρκεί αιώνες. Είναι τελείως φανερό πως ο ελληνισμός με τα δικά του μέσα δεν μπορούσε να ξεφύγει από το αδιέξοδο. Ακριβώς επειδή η ελλη­νική ψυχή μπορεί λόγω της παιδείας της να συνειδητοποιεί το αδιέξοδό της, και επειδή έχει μάθει να ερευνά, αντιλαμβάνε­ται πιο εύκολα από τους ανθρώπους άλλων πολιτισμών την μεγάλη ευκαιρία που δίνει σ' όλους τους ανθρώπους ο Ιησούς ΧΡΙ­ΣΤΟΣ, ο άρτος ο εκ του Ουρανού καταβάς.

Ο ελληνισμός όταν δέχεται τον ΧΡΙΣΤΟ πραγματοποιεί δύο μεγάλα έργα τα οποία συνδέονται μεταξύ τους. Το πρώτο έργο είναι η οικοδόμηση της εκκλησίας του ΧΡΙΣΤΟΥ. Αμέτρητοι μάρτυρες και άγιοι στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού, Έλληνες στη συντριπτική τους πλειοψη­φία, με τη δράση τους, την πίστη τους, το αίμα τους οικοδομούν την εκκλησία του ΧΡΙΣΤΟΥ. Σε συνδυασμό μ' αυτό το έργο, αυτήν την εποχή μέσα στην ελληνική ψυχή συντελείται μια μεγάλη πνευματική επανάσταση. Η φιλοσοφία μετατρέπεται σε φιλοκαλία...

Η φιλοκαλία, όπως λέει η λέξη, είναι η αγάπη του καλού, εργάτης της φιλοκαλίας είναι ο άγιος. Ο άγιος είναι ένας καινούρ­γιος τύπος ανθρώπου, ένα καινούργιο πρότυπο. Είναι ενδιαφέρον να σημειώ­σουμε ότι πολλοί επιφανείς άγιοι των πρώτων αιώνων του Χριστιανισμού είχαν πολύ ισχυρή φιλοσοφική μόρφωση. Ήξεραν πολύ καλά την φιλοσοφική μέθοδο και ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο μπορούσαν να εκτιμήσουν με ακρίβεια, τα όρια αυτής της μεθόδου. Ο Χριστιανός άγιος ξέρει, ότι η γνώση αυτή καθεαυτή δεν μπορεί να μετουσιώσει τα ψυχικά περιεχόμενα ενός ανθρώπου. Όπως ακριβώς η συνειδητο­ποίηση του γεγονότος ότι είμαι βρώμικος δεν με καθαρίζει, αν δεν κάνω μπάνιο, έτσι και η λογική κριτική ενός πάθους της ψυ­χής δεν οδηγεί στην απαλλαγή μου από το πάθος. Ο φιλόσοφος νους μπορεί να ερευνά και να ορθολογίζεται, όμως δεν μπορεί να καθαρίσει την ψυχή από τα πά­θη που δημιουργούν δυσαρμονία μέσα μας και έξω μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι η λο­γική γνώση είναι άχρηστη. Αντιθέτως εί­ναι πολύ χρήσιμη γιατί μας βοηθάει να εντοπίσουμε το πρόβλημα και μας εμπεδώνει την διάθεση να το λύσουμε. Τη λύση του προβλήματος της ανθρώπινης ψυχής δεν μας την δίνει ο Έλληνας φιλόσοφος αλλά ο Έλληνας Άγιος. Οι χριστιανοί άγιοι έχουν εκπονήσει μία μέθοδο θεραπείας της ανθρώπινης ψυχής. Ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας της ανθρώπινης ψυχής είναι η ζωντανή και βιωματική σχέση με τον Ιησού ΧΡΙΣΤΟ. Χωρίς αυτήν την σχέση, η οποία περνάει από πολλά στάδια και αναβαθμούς, τίποτα δεν είναι' δυνατόν. Το δεύτερο σημείο που έχει τε­ράστια σημασία είναι η θέληση να γεννη­θεί μέσα μας η απέραντη, η απεριόριστη Αγάπη, η οποία αγκαλιάζει τους πάντες και τα πάντα. Η Αγάπη αυτή δεν έχει καμμία σχέση με την "αγάπη" του συναισθή­ματος, που μας κρατάει εξαρτημένους απ' ό,τι έχουμε ανάγκη. Αντίθετα η απέραντη Αγάπη, για την οποία μιλάμε, μας δίνει απέραντη ελευθερία και αυτάρκεια και μας μετατρέπει σε δημιουργούς. Οι Έλληνες άγιοι εδημιούργησαν μια πλούσια κληρο­νομιά, η οποία δυστυχώς είναι άγνωστη ακόμα και σε εμάς τους Έλληνες. Το αν θα θελήσουμε να προσεγγίσουμε τον πνευμα­τικό θησαυρό που έχουν συσσωρεύσει οι Έλληνες άγιοι θα καθορίσει την τύχη του έθνους μας αλλά και ολόκληρης της αν­θρωπότητος.

Σήμερα...

Σήμερα ζούμε μια εποχή που πολλούς απελπίζει. Όλα τα νοήματα που θέλησε να υψώσει η ανθρώπινη έπαρση έχουν κατα­πέσει στερημένα από αξία. Όλες οι δια­δρομές έχουν διανυθεί πολλές φορές. Ό­λες οι πιθανότητες και τα ενδεχόμενα έχουν ερευνηθεί λεπτομερειακά και δεν έχει βρεθεί λύση στο ανθρώπινο πρόβλημα. Τι θα παρηγορήσει την ανθρώπινη ψυ­χή; Τι θα την καθαρίσει από τα πάθη; Τι θα τη θρέψει και αναπτύξει; Κανένας φιλόσο­φος, κανένας ερευνητής δεν έδωσε ποτέ πραγματική απάντηση. Μόνον ο Ιησούς ΧΡΙΣΤΟΣ και οι πραγματικοί μαθητές ΤΟΥ, οι άγιοι της φιλοκαλίας. Πρέπει σήμερα να αναρωτηθούμε, τι καινούργιο έφερε στον κόσμο η ελληνική ψυχή και τι απέραντες προοπτικές έφερε στον κόσμο ο Ιησούς ΧΡΙΣΤΟΣ.

Πρέπει να κατανοήσουμε βαθειά, πώς και γιατί ο ελληνισμός συναρμόστηκε και υπηρέτησε το Λόγο του Ιησού ΧΡΙΣΤΟΥ, ώστε σήμερα η πεμπτουσία του να είναι εν­σωματωμένη αξεδιάλυτα στο λόγο και την πράξη των αγίων της φιλοκαλίας.

Αν...

Αν ο κρυμμένος μαργαρίτης της φιλοκα­λίας βγει στο φως. Αν παραμερίσουμε τις στάχτες για να λάμψει η πυρωστιά. Αν θε­λήσουμε να ρίξουμε φρύγανα στην πυρω­στιά για να φανεί η φλόγα. Αν πολλοί εργάτες της φιλοκαλίας εργασθούν στον κό­σμο. Άνθρωποι που θα ενώνονται βιωμα­τικά με τον Ιησού ΧΡΙΣΤΟ, που θα θέλουν να γεννηθεί μέσα τους η απεριόριστη Αγάπη και ακόμα που θα θεωρούν με ήρεμη και εντατική προσοχή το πάντα μέσα τους κι έξω τους. Τότε ποιος θα μπο­ρεί να μιλάει για την ελληνική παρακμή; Ποιος θα μπορεί να μιλάει για το σάπισμα του κόσμου και του ανθρώπου;